บทความนี้จะมานำเสนอความรู้ และวิธีการปฐมพยาบาลอาการสำลักหรือติดคอนะคะ ซึ่งอาจจะพบเจอกันได้บ่อยๆ เกิดขึ้นได้ กับคนทุกเพศทุกวัยเลยค่ะ การเกิดอาการสำลัก หรือมีสิ่งติดคอนั้น เป็นอุบัติเหตุที่เกิดจากการอุดตันในระบบทางเดินหายใจส่วนบน อย่างช่องคอและหลอดลมนั่นเองค่ะ ซึ่งอาจจะทำให้เกิดอันตรายร้ายแรง ถึงขั้นเสียชีวิตจากการขาดอากาศหายใจเลยนะคะ ส่วนมากแล้วอุบัติเหตุประเภทนี้มักมีความเสี่ยงที่จะเกิดกับทารก เด็กเล็ก และผู้สูงอายุได้ง่าย เนื่องจากการทำงานของกล้ามเนื้อในการกลืนต่างไปจากคนวัยอื่นนั่นเองค่ะ

 

 

นอกจากนี้ อาหาร หรือวัตถุบางประเภทอาจเพิ่มความเสี่ยงของการติดคอหรือสำลักได้เช่นกันนะคะ ยกตัวอย่างเช่น การรับประทานอาหารชิ้นใหญ่ หรือแข็งเกินไป ของเล่นขนาดเล็กที่เด็กเล็กอาจหยิบเข้าปากจนทำให้ติดคอได้ค่ะ อีกทั้งยังมีการศึกษาพบว่า ผู้สูงอายุที่มีอายุ 65 ปีขึ้นไปแล้วนั้น มีความเสี่ยงที่จะสำลักอาหารมากกว่าเด็กเล็กอีกด้วยนะคะ แต่ไม่ว่าอาการนี้ จะเกิดขึ้นกับคนในช่วงอายุใดก็แล้วแต่ ล้วนเป็นอันตรายทั้งสิ้นเลยนะคะ และด้วยเหตุนี้ การเรียนรู้วิธีปฐมพยาบาล เมื่อเกิดอาการสำลักก็อาจช่วยลดความเสี่ยงในการเสียชีวิตจากการสำลักได้นั่นเองค่ะ

 

 

 

ข้อควรระวังในการปฐมพยาบาลอาการสำลัก

การปฐมพยาบาลอาการสำลัก โดยไม่มีความรู้อาจทำให้เกิดการบาดเจ็บยิ่งขึ้นกว่าเดิมได้นะคะ เพราะฉะนั้นจึงควรเรียนรู้ และใช้เมื่อเกิดสถานการณ์ฉุกเฉินเท่านั้น โดยสิ่งที่ควรคำนึงเมื่อเจอคนสำลักก็คือ ห้ามล้วงคอผู้ที่กำลังสำลักเด็ดขาด เพราะอาจจะโดนกัดหรือทำให้วัตถุที่ติดอยู่เข้าไปลึกขึ้น และคนแต่ละช่วงวัยก็มีข้อจำกัดของร่างกายที่ต่างกันอีกด้วยนะคะ ทำให้ขั้นตอนในการปฐมพยาบาลอาจจะมีความแตกต่างกันไป โดยเฉพาะกับทารก เด็กเล็ก คนท้อง และคนอ้วนค่ะ

 

วิธีปฐมพยาบาลอาการสำลักเบื้องต้น

 

 

สำหรับกลุ่มอาการสำลัก ที่ไม่รุนแรง หรือระบบทางเดินหายใจอาจอุดตันเพียงบางส่วน หากผู้ที่มีอาการสำลักยังหายใจหรือพูดได้อยู่ ควรให้ผู้ที่สำลักพยายามนำวัตถุที่ติดอยู่ในลำคอออกมาเองก่อนนะคะ ด้วยการกระแอมหรือไอ หากไม่สำเร็จและผู้ป่วยเริ่มหายใจไม่ออก ไม่สามารถพูดหรือส่งเสียงได้ มีอาการ ไอ เสียงหายใจหวีดแหลม หรือแหบพร่า ผิวหนัง นิ้วมือ ริมฝีปากกลายเป็นสีม่วง คล้ำขึ้น หรืออาจจะเป็นลม ควรรีบโทรเรียกรถพยาบาลทันทีเลยนะคะ ในบางกรณีอาจจำเป็นต้องปฐมพยาบาลด้วยวิธีต่าง ๆ ดังต่อไปนี้ค่ะ

 

 

1. วิธี Back Blow

 

 

ให้ผู้ปฐมพยาบาล ยืนอยู่ด้านหลังของผู้ประสบเหตุ และใช้ฝ่ามือกระแทกไปยังหลังของผู้ที่สำลักเพื่อให้วัตถุหลุดออกมา แต่หากผู้ประสบเหตุเป็นเด็ก ผู้ปฐมพยาบาลควรคุกเข่าทางด้านหลังแทนการยืน จากนั้นใช้มือข้างหนึ่งประคองหน้าอก และโน้มตัวเด็กไปด้านหน้า แล้วใช้ฝ่ามือส่วนล่าง หรือส้นมือกระแทกบริเวณตรงกลางหลังส่วนบน หรือระหว่างกระดูกสะบักติดต่อกัน 5 ครั้ง จนกระทั่งวัตถุหลุดออกมา

ในกรณีที่ปฐมพยาบาลในเด็กทารกอายุต่ำกว่า 1 ปี ให้คุณแม่ หรือคุณพ่อนั่งบนเก้าอี้ คว่ำหน้าทารก และวางลำตัวทารกลงบนต้นขา ใช้มือข้างใดข้างหนึ่งประคองศีรษะบริเวณคางไว้ จากนั้นใช้มือตบด้วยแรงเล็กน้อยไปตรงกลางของหลังส่วนบนหรือระหว่างกระดูกสะบัก 5 ครั้ง เพื่อให้ทารกไอจนทำให้วัตถุหลุดออก

 

2. วิธี Abdominal Thrusts

 

สำหรับวิธีนี้ ห้ามใช้ในเด็กอายุน้อยกว่า 1 ปี โดยให้ผู้ปฐมพยาบาลยืนอยู่ด้านหลังของผู้ประสบเหตุ หากเป็นเด็กให้คุกเข่าด้านหลังแทน จากนั้นกำมือข้างหนึ่งไว้บริเวณเหนือสะดือใต้ลิ้นปี่ ใช้มืออีกข้างกดและประคองไว้ โน้มตัวผู้ประสบเหตุไปด้านหน้าแล้วออกแรงกระทุ้งกำปั้นเข้าหาท้องของผู้สำลักอย่างรวดเร็วติดต่อกัน 5 ครั้ง ในลักษณะเฉียงขึ้นเข้าหาตัว นอกจากนี้ วิธี Abdominal Thrusts ยังใช้ปฐมพยาบาลตัวเองในกรณีที่สำลักและอยู่คนเดียว โดยให้โน้มตัวไปด้านหน้า กำมือข้างหนึ่งไว้บริเวณเหนือสะดือใต้ลิ้นปี่ ใช้มืออีกข้างกดและประคองไว้ วางมือที่จับกันไว้ลงบนขอบโต๊ะ พนักเก้าอี้ หรือเฟอร์นิเจอร์อื่น ๆ จากนั้นออกแรงกด หรือกระแทกไปยังขอบโต๊ะจนวัตถุหลุดออกมา

 

3. วิธี Five and Five

 

 

เป็นการทำวิธี Back Blow สลับกับ Abdominal Thrusts โดยสลับทำวิธีละ 5 ครั้ง ต่อเนื่องกันจนกระทั่งวัตถุหลุดออกมา

 

4. วิธีปฐมพยาบาลอาการสำลักในคนท้องและคนอ้วน

 

 

คนที่กำลังตั้งครรภ์ และคนตัวใหญ่จะมีวิธีการปฐมพยาบาลเฉพาะ เนื่องจากลักษณะร่างกายที่ต่างจากคนทั่วไป วิธีนี้เรียกว่า Chest Thrust ในขั้นแรกให้ผู้ปฐมพยาบาลยืนด้านหลังของผู้ที่ประสบเหตุ วางกำปั้นลงบนตรงกลางใต้ราวนมและใช้มืออีกข้างประคองไว้ โน้มตัวผู้สำลักไปด้านหน้าให้ขนานกับพื้น จากนั้นออกแรงกระทุ้งกำปั้นเฉียงขึ้นเข้าหาตัว จนกระทั่งวัตถุหลุดออก

การปฐมพยาบาลอาการสำลักด้วยวิธี Chest Thrust สามารถใช้ในเด็กทารกอายุต่ำกว่า 1 ปีได้ โดยคุณพ่อหรือคุณแม่ควรนั่งบนเก้าอี้ ให้ทารกนอนหงายบนต้นขา จากนั้นใช้นิ้ว 2 นิ้วกดบริเวณกระดูกหน้าอกส่วนล่างให้ลึกลงไปประมาณ 1 ส่วน 3 ของลำตัวเด็ก 5 ครั้งจนกระทั่งวัตถุหลุดออก

 

 

 

5. วิธีปฐมพยาบาลอาการสำลักในผู้ที่หมดสติ

 

 

ในกรณีที่วิธีข้างต้นไม่ได้ผล และผู้ที่สำลักเกิดอาการหมดสติ ควรให้ผู้ประสบเหตุนอนลงบนพื้น และสำรวจสิ่งที่อาจติดค้างอยู่ในลำคอ หากมีอาหารหรือวัตถุอยู่ในปากบริเวณที่ไม่ลึกมากให้ใช้มือหยิบออก ขั้นตอนนี้ควรทำอย่างระมัดระวังและแน่ใจว่าสามารถหยิบออกได้ เพราะไม่เช่นนั้น อาจทำให้วัตถุดังกล่าวหลุดเข้าไปในคอ และทำให้อาการรุนแรงขึ้นโดยเฉพาะในเด็ก หากไม่สามารถหยิบวัตถุออกมาได้อาจจำเป็นต้องทำ CPR หรือการปั๊มหัวใจ เพื่อรักษาชีวิตก่อนรถพยาบาลมาถึง

 

อย่างไรก็ตาม การปฐมพยาบาลอาการสำลักด้วยวิธีเหล่านี้ ควรดำเนินการโดยบุคลากรทางการแพทย์ หรือผู้ที่ผ่านการฝึกอบรม แต่อาจนำมาใช้ได้ในกรณีฉุกเฉินและยังไม่สามารถติดต่อหน่วยงานดังกล่าวได้นะคะ

 

 

เพื่อเป็นการป้องกันการสำลักและติดคอที่อาจจะเกิดขึ้นได้ ผู้ที่มีทารก เด็กเล็ก และผู้สูงอายุภายในบ้าน ควรดูแลและใส่ใจคนกลุ่มนี้เป็นอย่างดีนะคะ เช่น เก็บของเล่นหรือวัตถุชิ้นเล็กเพื่อป้องกันเด็กเล็กหยิบเข้าปาก เลือกอาหารที่ไม่แข็งจนเกินไป หรือเคี้ยวง่ายให้กับผู้สูงอายุและเด็ก ป้อนอาหารที่พอดีคำ ไม่ใหญ่จนเกินไป และที่สำคัญก็คือ หากมีโอกาสควรเข้ารับการอบรม การปฐมพยาบาลอาการสำลักหรือติดคอด้วยนะคะ จะเป็นสิ่งที่ดีมากๆเลยค่ะ เพราะรับรองเลยว่าจะเป็นประโยชน์แน่นอน เมื่อเกิดเหตุการณ์ฉุกเฉินขึ้นได้นั่นเองค่ะ